dinsdag 2 februari 2010

Talking To Strangers, Sophie Calle: De Pont, Tilburg

Het is alweer een dike week geleden, de opening van de nieuwe tentoonstelling in het De Pont Museum van de Franse kunstenaar Sophie Calle. Eigenlijk nooit gedacht dat haar werk zo snel na 2007, geheel uitgewerkt in het Engels zo dicht bij huis getoond zou worden.
Ik was erg enthousiast over haar vroegere werk en toen ik ontdekte hoe zij was mee geëvolueerd met de mogelijkheden van de nieuwe media en instaat bleek, een intrigerende beeldschermcollage te maken over de beëindiging door haar vriend -per e-mail- van hun liefdesrealtie, kon ik mijn enthousiasme maar moeilijk onderdrukken. Een verhaal van verloren liefde, een ultieme wraakoefening, verwerking van verlies?

In het werk van Sophie Calle is het persoonlijke, het persoonlijk leven als uitganspunt geworden tot het scheppen van kunst. Eigenlijk is dat niet eens zo uitzonderlijk, er zijn veel meer kunstenaars die "het persoonlijke" als vertrekpunt nemen. Maar de manier van Sophie Calle en de uitwerking die zij met het werkwijze kiest en tot in een soort uiterste doorvoert maakt haar werk onderscheiden en bijzonder. In haar werk zit een 'activitische ondertoon' die in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw zo sterk opgang deed. Een commentaar op maatschappelijke platitudes en gegroieden verhoudingen, in acties beeldend gedocumenteerd.

Het centrale werk wordt gevormd door "Take Care of Yourself", opnieuw gepresenteerd en de beeldende uitwerking van de 107 reacties van door Calle benaderde vrouwen op de bewuste e-mail van X. Reacties die in verschillende gedaante en gradaties zijn uitgewerkt als een multimediale collage, protretten. Veelal een video of een foto, met de uitvergroting van de uitgewerkte reactie op de e-mail van relatiebreker X.

X doet er niet toe. Het is met recht een fascinerend kunstwerk waarin veel te ontdekken valt. Ook na de bijna drie jaar nadat het voor het eerst te zien was in het Franse paviljoen op de Biënnale van Venetië in 2007. Hoewel er allerlei sociologische en psychologische aspecten in het werk van Sophie Calle te ontdekken zijn, is het vooral de beeldende verwerking van de grote diversiteit aan reacties van al deze vrouwen, die het werk bekijken de moeite waard maakt en je verrassen.


Elke vrouw reageert van uit haar professie, actrieces dragen de tekst voor, danseressen verwerken hun reactie in dans. Zangeressen als Laurie Anderson en Camille zingen de tekst, anderen analyseren hem zoals Jeanne Moreau die ijskoud gehakt maakt van de ex. Er passeren tal van analyses, een advocate, een hoofd commissaris van politie, psycotheraputen een scherpschutter die op specifieke woorden er drie kogels doorheen jaagt. Calle laat de tekst vertalen in morse, insteno en in sms-taal...
Ik weet niet hoeveel mensen het werk inmiddels gezien hebben, op de Biënnale, op de andere plaatsen waar het inmiddels is gepresenteerd? In de Whitechapel Gallery in Londen, waar deze tentoonstelling te zien was voorafgaande aan het De Pont museum, waren het er 80.000. Mensen, vooral vrouwen, die zich nieuwsgierig kwamen laven aan deze actie van Sophie Calle en aan de zo verschillende reacties. De Disclosure & Confession uit het werk van Sophie Calle spreekt de mensen aan, eigenlijke zoals we dat ook wel kennen als thema in de damesbladen. Maar toch, al is het nu in het Engels gesteld, de manier van Calle is naar mijn mening in zijn aard zo typisch Frans en ja toch ook zo prachtig universeel.

Mogelijk dat Vrouwenbladen uitgever Audax hier een kans heeft laten schieten om niet als sponsor op te treden van deze tentoonstelling. Het was natuurlijk niet aan de orde, maar een beetje Mijn Geheim in het wel, dan getransformeerd naar een geheel ander plan... We nemen tot slot een printje van de 'vaarwel e-mail' en vragen het aan een Kaketoe... Het is duidelijk: Het printje wordt fijnzinnig verfrommeld en verscheurd om te eindigen met een herkenbaar "Prenez soin de Vous", Zoeg goed voor jezelf. Dat heeft Sophie zo te zien op haar eigenzinnige wijze wel gedaan, door vna dit uitgangspunt de e-mail van X, de aanzet te vinden tot een prachtig kunstwerk met vele gezichten.

De tentoonstelling van Sophie Calle in het De Pont Museum is nog te zien tot 16 mei 2010.